Suyun Sağlık Açısından Önemi
Su ve sağlık konusu son derece önemli bir konudur. İnsanoğlu nefes almadan 5 dakika, su içmeden 6 gün, yemek yemeden 40 gün kadar yaşayabilir. Dolayısıyla yaşam açısından su, en kritik öneme sahip gıdadır.
Yaş ve cinsiyete göre küçük ölçülerde değişmekle birlikte, bir bireyin yaklaşık olarak %65’i sudur. 70 kg ağırlığında yetişkin bir birey üzerinden değerlendirildiğinde, bu bireyin vücudu yaklaşık olarak 45 kg su bulundurmaktadır.
Su kaybı %1-1,5 seviyelerine geldiğinde; susuzluk, harekette düzensizlik, iştahsızlık, rektal ısıda artma, sabırsızlık, yorgunluk ve kalp ritminde artış görülmektedir.
Su kaybı %6-7 seviyelerine geldiğinde; baş ağrısı, soluk almada güçlük, konuşma zorluğu ve hatırlamada güçlük meydana gelmektedir.
Eğer birey, sahip olduğu suyun %8’ini; yani yaklaşık olarak 3,6 kilogramını kaybederse, beden işlevlerinde düzensizlikler meydana gelmeye başlar ve ölüme varan sonuçlara neden olur.
Suyun Vücuttaki Görev ve İşlevleri
1. Su, vücutta yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Kasların yaklaşık %75’ini, kemik dokusunun %25’ini, yağ dokusunun %20’sini ve diş dentin dokusunun %10’unu su oluşturmaktadır. Dolayısıyla su tüketimi, vücut yapısını önemli ölçüde etkilemektedir.
2. Su, vücutta taşıyıcı görevini yürütmektedir. Hücre biyolojisi açısından, hücrenin ihtiyacı olan besin öğeleri, hormonlar, enzimler ve hücrenin faaliyetleri sonucu ürettiği atıklar, su vasıtasıyla taşınmaktadır.
Aynı şekilde tükürük gibi vücut salgılarımızda da su çözücü ve taşıyıcı görevi üstlenmektedir. Doku biyolojisi açısından ise sindirim ve boşaltım sistemlerinde de su yine taşıyıcı görevi yürütmektedir. Su olmadan sindirim ve boşaltım düşünülemez.
3. Su, vücut ısısının düzenlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Vücut normal ısının üstüne çıktığında, fazla ısı terleme yolu ile atılmaktadır. Yoğun efor sarf ettiğimizde terlememizin sebebi, vücudun oluşan fazla ısıyı su ile dışarı atma yoluna gitmesidir.
Bir bireyin ne kadar su tüketmesi gerektiği bireyin cinsiyeti, yaşı, vücudunun yapısı (zayıflık veya kiloluluk durumu), sarf ettiği efor, yaşadığı iklim ve ortam özellikleri, tükettiği gıdaların içeriği ve bu gıdaların sahip oldukları kalori, hastalık ve hamilelik durumu gibi çok farklı ve çeşitli faktörlere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.
Sıcak havada, bireyde soğuk su içme isteği uyanmasının sebebi de vücudun ısıyı, alınan soğuk su ile dengelemek istemesinden kaynaklanmaktadır.
Hakeza, soğuk havada da sıcak içecek içme isteği, vücudun ısı dengesini içeceğin sahip olduğu ısı ile sağlamayı istemesinden ileri gelmektedir.
4. Su, vücutta basınca ve darbeye karşı tampon vazifesi görmektedir. Su eklemlerde, göz ve göz kapağı gibi hareketli organlarda ve iç organlarda kayganlık sağlayarak aşınma ve sürtünmenin olumsuz etkilerinin önüne geçmektedir.
Bununla birlikte, beyin ve cenin örneğinde olduğu gibi organizma yapılarının etrafını sarararak dışarıdan gelebilecek olası darbelere karşı koruyucu görevi üstlenmektedir.
Günde Ne Kadar Su İçilmeli?
Su tüketiminde vücudun sahip olduğu su miktarının korunmasına ve vücuttan atılan su miktarı ile dengelenecek kadar su tüketilmesine özen gösterilmelidir. Asgari olarak, susuzluk hissinde susuzluğun yeterince giderilmesine dikkat edilmelidir.
Kan plazmasının yoğunluğu %1 oranında arttığı zaman beyindeki susama ile ilgili merkez uyarılarak susama hissi oluşmaktadır.
Su dengesi açısından bir diğer dikkat edilmesi gereken nokta ise idrar rengidir. Açık sarı renk normal renk olup, bu rengin koyulaşması ve koyuluğun artışı vücudun yeterince su alamadığının bir göstergesidir.
Bazal metabolizma halinde, yani vücut herhangi bir hareket ve eylemde bulunmayıp dinlenme halinde olsa dahi, vücudun temel yaşam faaliyetlerini sürdürebilmesi için belli bir miktar yapıtaşına ve enerjiye ihtiyaç duymaktadır.
Enerji ihtiyacı üzerinden gidilecek olursa; genel itibari ile sağlıklı yetişkin bir birey, bazal metabolizma faaliyetlerinde yaklaşık olarak günlük 1000-2500 kalori enerji harcamaktadır. Bu noktada vücudun su ihtiyacı, harcanan her bir kaloriye karşılık yaklaşık 1 mL sudur.
Dolayısıyla, sağlıklı yetişkin bir bireyin dinlenme halinde olduğu bir günde ihtiyaç duyduğu su miktarı 1,5-2,5 litre kadardır. 1,5 ve 2,5 litre gibi geniş bir aralığın bulunması, bireyin bazal metabolizmasının cinsiyete, yaşa ve vücut yapısına göre farklılık göstermesinden dolayıdır.
Ancak unutulmamalıdır ki bu miktar, bahsedildiği üzere herhangi bir eylem veya etkinlik yapılmadığı takdirde ihtiyaç duyulan miktardır.
Örnekler üzerinden gidilmesi bu konunun daha iyi bir şekilde anlaşılmasını sağlayacaktır. Cinsiyete, yaşa ve vücut yapısına bağlı olarak masa başı işinde çalışan bir bireyin günlük olarak harcadığı enerji miktarı ve buna bağlı olarak günlük ihtiyaç duyduğu su miktarı şu şekildedir;
Tablodaki veriler ortalama değerler ve belirli ölçekler üzerinden verilmiştir. Dolayısıyla yaş ve kilo durumuna göre bu tablo üzerinden oranlama yaparak birey kendi yaş ve kilo durumuna göre su ihtiyacını yaklaşık olarak hesaplayabilir.
Söz konusu tablo masa başında çalışan bireyler üzerinden veriler sunmaktadır. Tabiatıyla, günlük yaşamda efor ve spor durumu, hareketlilik ve yoğun zihinsel aktivite gibi durumlar bireyin harcadığı enerji miktarını arttıracağı gibi ihtiyaç duyacağı su miktarını da arttıracaktır.
Vücut, 3 farklı kaynaktan su elde etmektedir. Temel su kaynakları içecekler ve yiyeceklerdir. Bir diğer kaynak, metabolik faaliyetler sonucu vücutta oluşan sudur. Metabolik faaliyetler sonucunda yaklaşık olarak günde 300 mL su üretilmektedir.
Genel itibari ile vücut günlük su gereksiniminin %50’sini içilen su ve su bazlı içeceklerden, %35’ini yiyeceklerden ve %15’ini de metabolizma faaliyetleri sonucu üretilen sudan sağlamaktadır.
Verilen bilgiler temel alınarak bir örnek üzerinden bireyin tüketmesi gereken su miktarını inceleyelim; 35 yaşında 80 kilogram ağırlığında ve masa başı işte çalışan sağlıklı bir erkeğin bir günlük faaliyeti sonucunda ihtiyaç duyduğu su miktarı yaklaşık olarak 2,2 litre olduğu tabloda görülmektedir.
Bu birey günlük faaliyetinin yanında 1 saat yürüyüş, 1 saat yemek pişirme ve 2 saat televizyon izleme aktiviteleri gerçekleştirirse bu faaliyetlerden dolayı da vücudu yaklaşık olarak 2 litre su kaybedecektir.
Dolayısıyla bireyin günlük su ihtiyacı toplamda 4,2 litre olacaktır. Vücut bu ihtiyacın %50’sini su ve su bazlı içeceklerden, %35’ini yiyeceklerden ve %15’ini de metabolizmada üretilen sudan karşılayacağı için, bu bireyin o gün için en az 2,1 litre su içmesi gerekmektedir.
Burada şu hususa beslenme açısından çok dikkat etmek gerekmektedir. Bilindiği üzere çay ve kahve gibi su bazlı içecekler toplumumuzda çok sevilmekte ve çok tüketilmektedir. Ancak bu içeceklerin su ihtiyacını gidermek amacıyla tüketilmesi pek uygun değildir.
Zira, bu içecekler yüksek diüretik etki göstermektedir; yani idrar sökücü etkileri bulunmaktadır. Yüksek diüretik etkisi bulunan içecekler anlık susuzluk hissini giderebilirler ancak içilen miktardan daha fazla miktarda suyun vücuttan atılmasına sebebiyet vermektedirler. Sağlıklı bir birey içtiği çay kadar da su içmelidir ki vücut su dengesi bozulmasın.
Bir diğer önemli husus ise, beslenme programıdır. Bireyin fast food gibi düşük su oranına sahip gıdalarla beslenme alışkınlığının bulunması, gıdalardan yeterince su alamamasına neden olmaktadır.
Dolayısıyla, bu tür su oranı düşük gıdalarla beslenen bireylerin daha fazla su ve su bazlı içecek içmeleri gerekmektedir.
Tüm bu veriler ve değerlendirmeler sağlıklı birey üzerinden sunulmaktadır. Ancak, kusma ve ishal gibi hastalık hallerinde, hamilelik durumunda ve ağır çalışma koşullarında su ihtiyacının daha da artacağının bilinmesi gerekmektedir.
Bu yazıları da okumak isteyebilirsiniz;
İçme Suyunun Sahip Olması Gereken Kalite Özellikleri
Gıdalarda Bulunan Su; Formları, Karakteristikleri ve Önemi
Be First to Comment